Η ευρωπαϊκή ιδέα “κατοικεί” σήμερα στην Ουκρανία

του Νίκου ΓΙΑΝΝΗ*

Το κέντρο της Ευρώπης προς το παρόν, για το 2014, βρίσκεται στο Κίεβο, πουθενά αλλού. Γιατί το κέντρο δεν είναι ο εγκέφαλος, μια διοικητική υπόσταση, αλλά είναι η καρδιά άνευ της λειτουργίας της οποίας ο εγκέφαλος νεκρώνει. Το Μαϊντάν εξελίσσεται σε ένα νέο, ιστορικό, σύμβολο της ευρωπαϊκής ιδέας. Εκεί, γενναίοι άνθρωποι κάθε ηλικίας, αγωνίσθηκαν και έχυσαν αίμα για την ελευθερία και τη δημοκρατία, δηλαδή για την Ευρώπη και μάλιστα ρητά.

"Αλλού τα κακαρίσματα κι αλλού γεννούν οι κότες", η οικονομική κρίση ήταν που ή θα αποσταθεροποιούσε την Ευρώπη ή θα την ωθούσε μπρος τα εμπρός κι όμως, να που μια μείζων κρίση στο κατώφλι της, με πρωταρχικό επίκεντρο τις ευρωπαϊκές αξίες, δείχνει να ετοιμάζεται να κινήσει τον ποδηλάτη πριν αυτός σωριαστεί. Φυσικά, πάντοτε θα υπάρχουν καιροσκόποι, έτοιμοι για πλιάτσικο ή και για μεγάλες μπάζες κι επίσης θα υπάρχουν ψυχαναλυτικώς ολοκληρωτικά άτομα, που στο όνομα της πατρίδας ή της ιδεολογίας τους είναι έτοιμα να διαπράξουν τα χειρότερα εγκλήματα κατά του ανθρώπου.

Αυτό δεν ακυρώνει τον ηρωικό αγώνα των πολλών, ούτε μειώνει την αξία των ιδανικών που κίνησαν τον τροχό. Θα ήταν σαν να θέλουμε να ισχυρισθούμε ότι η ελληνική επανάσταση δεν έγινε για την ελευθερία και τη δημοκρατία, αλλά για ό,τι ακολούθησε την πτώση της Τριπολιτσάς. Ούτε τα ξένα ή εγχώρια συμφέροντα, ούτε η γεωπολιτική, ούτε οι προσωπικές πολιτικές φιλοδοξίες και τα πείσματα των πρωταγωνιστών, ούτε οι συγκυρίες, είναι ικανά να δυσφημήσουν έναν δίκαιο αγώνα. Για να φτάσουμε στο Ναυαρίνο, προηγήθηκε ένας δίκαιος, γενναίος, νικηφόρος, σχεδόν καθολικός αγώνας, δεν ήταν προϊόν μιας τυχαίας ή τεχνητά κατασκευασμένης περίστασης.

Η ουκρανική κρίση:
Α. Δυστυχώς δεν είναι σαν τις άλλες που ζήσαμε τα τελευταία 25 χρόνια. Οι συνέπειες της για την Ελλάδα και για την Ευρώπη παραμένουν επικίνδυνα απρόβλεπτες, τόσο βραχυπρόθεσμα όσο και μεσοπρόθεσμα. Η "τρανή" Γερμανία φαντάζει χωρίς ανάστημα, ενώ σε μια δεκαετία κινδυνεύει να είναι εκείνη εκτός των 8 πλουσιοτέρων του κόσμου, όχι όμως και η Ρωσία!

Β. Αναδεικνύει πάνω απ' όλα την ασυγχώρητη καθυστέρηση ως προς την επίτευξη της πολιτικής ενότητας της Ευρώπης. Αν ήμασταν ήδη μια ευρωπαϊκή ομοσπονδιακή Δημοκρατία δεν θα είχαμε φθάσει σε αυτό το χείλος, στην Ουκρανία και στην Ευρώπη. Η ουκρανική κλιμάκωση δεν θα είχε αφεθεί στους διμερείς χειρισμούς Γερμανίας, Πολωνίας και άλλων ευρωπαϊκών κρατών και δεν θα αναπαρήγαγε την πρωτοκαθεδρία των ΗΠΑ, μη ηθελημένη από τις ίδιες και μη επιθυμητή από εμάς τους ιδίους, στην ευρωπαϊκή μας κοντο-γειτονιά.

Γ. Κατά συνέπεια, έχει έλθει η ώρα η ΕΕ να αποκτήσει επειγόντως την αρμοδιότητα και τα μέσα της κοινής εξωτερικής πολιτικής και της κοινής πολιτικής ασφάλειας και άμυνας, καθώς σήμερα δεν διαθέτει σχεδόν τίποτα από αυτά. Το χρειάζεται για τον εαυτό της, για όλους τους πολίτες της, το χρειάζεται ο πλανήτης ολόκληρος και η επιτακτική ανάγκη σταθερότητας. Οι ευρωεκλογές λοιπόν προσφέρουν μια άριστη, αλλά και ίσως μια από τις τελευταίες ευκαιρίες.

Δ. Ο ελληνικός λαός θα πρέπει όσο ποτέ άλλοτε να βρει τη δύναμη να επιλέξει προς εκπροσώπηση στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο πολιτικούς που να εργασθούν για την πολιτική ενότητα της Ευρώπης, το διακύβευμα της επόμενης πενταετείας. Θα πρέπει όμως εκείνοι να το πιστεύουν βαθειά και να γνωρίζουν το θέμα καλά, όχι ως πονηροί ραγιάδες, με απλωμένο χέρι και μισή καρδιά. Η Ελλάδα, ήλθαν έτσι τα πράγματα, ώστε να είναι ο πλέον εκτεθειμένος κρίκος της ευρωπαϊκής αλυσίδας, πολλαπλώς. Ως κοιτίδα της δημοκρατίας, έχει την ευκαιρία μιας καθοριστικής συμβολής στη συνταγματική συγκρότηση της ευρωπαϊκής δημοκρατίας.

"Οι Έλληνες στο Κίεβο, καθώς και όλος ο πληθυσμός της πόλης, είναι, δόξα τω Θεώ, καλά. Περιμένουμε να βγούμε από τη βαθιά κρίση, με την ελπίδα ότι η χώρα μας θα είναι ευρωπαϊκή", δηλώνει ο Δημήτρης Λυπηρίδης, πρόεδρος του Ελληνικού Συλλόγου Κιέβου στο ΑΠΕ. Η ομοσπονδιακή Ευρώπη θα είναι μια δημοκρατία δημοκρατιών, μια ομοσπονδία ομοσπονδιών. Ενότητα μέσα από τη διαφορετικότητα αντί άγονων ανταγωνισμών μεταξύ εθνικών εγωισμών. Δεν υπάρχει άλλος δρόμος για την Ουκρανία, για την Ευρώπη για την Ελλάδα. Ας απομονώσουμε όσους κηρύσσουν το μίσος, τη βία και διεκδικούν την ατομική μακροημέρευση διαμέσου μιας φαντασιακής εθνικής ανωτερότητας. Η εθνική ταυτότητα είναι ευγενής υπόθεση. Η καπηλεία της είναι ύβρις.

Στις Βρυξέλλες οι εθνικές προτεραιότητες κατίσχυσαν τα τελευταία χρόνια της ευρωπαϊκής ιδέας, η εθνική γραφειοκρατία και τα εθνικά κατεστημένα, πολιτικά και οικονομικά μονοπώλια, δίνουν τον υπέρ πάντων αγώνα. Η αποφυγή της ύβρεως ήταν μέρος της κοσμοθεωρίας των αρχαίων Ελλήνων, η οποία επιβίωσε επί χιλιάδες χρόνια φθάνοντας να συναντάται σήμερα στη θεατρική παράδοση των Ελλήνων της Κριμαίας, αυτού του κοσμήματος της ελληνικότητας, προσοχή όχι της ελλαδικότητας. Όταν κάποιος, υπερεκτιμώντας τις ικανότητες και τη δύναμή του (σωματική, πολιτική, στρατιωτική, οικονομική), συμπεριφερόταν με βίαιο, αλαζονικό, αυθάδη και προσβλητικό τρόπο απέναντι στους άλλους, στους νόμους της πολιτείας και κυρίως απέναντι στον άγραφο θεϊκό νόμο - που επέβαλλαν όρια στην ανθρώπινη δράση -, διέπραττε "ὕβριν", δηλ. συμπεριφορά με την οποία επιχειρούσε να υπερβεί τη θνητή φύση του και να εξομοιωθεί με τους θεούς, με συνέπεια την προσβολή και τον εξοργισμό τους, για τον αρχαίο ελληνικό κόσμο η ύβρις συνιστούσε παραβίαση της ηθικής τάξης.

*Ο Νίκος Γιαννής είναι ιδρυτής και Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Έκφρασης. Εργάζεται στις Βρυξέλλες στον τομέα της διαχείρισης γνώσης στο πλαίσιο της αναπτυξιακής βοήθειας